Ἡ παρακμὴ τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας καὶ ἡ ἐποχή μας: Ἕνας παραλληλισμός...!

 Κικέρων, τὸ 54 π.Χ.: «Φορολογούμεθα γιὰ τὴν κατανάλωσι οἴνου καὶ ἄρτου, γιὰ τὰ εἰσοδήματα καὶ τὶς ἐπενδύσεις μας, γιὰ τὴν γῆ μας καὶ γιὰ τὰ περιουσιακά μας στοιχεῖα, ὄχι μόνον γιὰ νὰ συντηροῦμε στὴν ζωὴ ὄντα ἐκφυλισμένα ποῦ δὲν ἀξίζουν κἂν τὸν τίτλο τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ καὶ ἐν ὀνόματι τῆς βοηθείας ξένων ἐθνῶν ποῦ μέχρι πρό τινος, ἀγνοούσαμε τὴν ὕπαρξί τους...» 

Ὁπωσδήποτε κοινοτυποῦμε, ὅπως ἄλλωστε καὶ τόσοι ἄλλοι, ὅταν ἀναφερόμεθα στὸ πρόβλημα τῆς παρακμῆς τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας καὶ τὸν θάνατο τοῦ Ἑλληνορωμαϊκοῦ πολιτισμοῦ. Δὲν θὰ ἦταν ὅμως καθόλου κοινότυπο, ἐὰν ἐξετάζαμε τὶς τραγικὲς αὐτὲς στιγμὲς τῆς Ἱστορίας κατ’ ἀναλογία μὲ τὰ ἀντίστοιχα γεγονότα τῆς παρακμῆς καὶ τοῦ θανάτου τοῦ Δυτικοῦ πολιτισμοῦ, ποῦ χαρακτηρίζεται καὶ αὐτὸς ἀπὸ τὴν ἴδια ἐλλειψοειδῆ καμπύλη ἀνακυκλώσεως, ἡ ὁποία ἀπετέλεσε τὸ πλέον ἰδιότυπο στοιχεῖο τοῦ προκατόχου του. Μελετῶντας τὴν ἐποχὴ τῆς κυριαρχίας τῆς Ρώμης, μένουμε κυριολεκτικῶς ἔκθαμβοι, ἐμπρὸς στὸ θαῦμα τῆς ὀργανωμένης ἰσχύος τοῦ κράτους στὰ σύνορα καὶ τὶς ἐπαρχίες του. Ἀλλὰ ὅσον ἐκπληκτικὴ καὶ ἂν ὑπῆρξε ἡ ἰσχὺς τῆς Ρώμης, ἄλλο τόσον ἦταν διαβρωμένος καὶ διαλυμένος ὁ ἐσωτερικὸς πυρὴν τῆς ἰσχύος της. Κατὰ τὴν διάρκειαν τῶν ἀέναων ἐχθροπραξιῶν μὲ τοὺς κατὰ καιροὺς ἐχθρούς της καὶ τῶν καταστροφικῶν ἐμφυλίων πολέμων, οἱ ἐλεύθερες πτωχὲς τάξεις τῆς Ἰταλίας, ἡ ἀριστοκρατία τοῦ αἵματος καὶ τῆς γῆς, οἱ ἄνθρωποι, ποῦ ὅπως ἐπισημαίνει ὁ Sorel ἀπεδέχθησαν τρομακτικὲς ἀνισότητες καὶ ὑπέφεραν τόσο γιὰ νὰ κατακτήσουν τὸν κόσμο, ἐξηφανίσθησαν. Ἂντ’ αὐτῶν ἐνεφανίσθη μία ὀλιγαρχικὴ πλουτοκρατία, ἡ ὁποία ἐδέσποζε σὲ μία ἀχανῆ μᾶζα ἐκφυλισμένων, ἕνα ἄνευ προηγουμένου βιολογικὸ προλεταριᾶτο, καρπὸ τοῦ ἀσύδοτου δουλεμπορίου, ποῦ ἐμάστιζε κυρίως τὶς ἀφρικανικὲς καὶ τὶς ἀσιατικὲς ἐπαρχίες. Κάτω ἀπὸ τὴν ἀνησυχία τῶν ἐπαναστάσεων καὶ τῶν ἐμφυλίων συγκρούσεων ἀπὸ τὴν μία πλευρὰ καὶ τὴν συνειδητοποίησι τοῦ ἐκφυλισμοῦ τους, ποῦ ὁδήγησε στὴν ἀνικανότητα τοὺς νὰ αὐτοκυβερνῶνται ἀπὸ τὴν ἄλλη, οἱ μᾶζες ὑπετάχθησαν στὴν ἀπόλυτο κυριαρχία τῶν αὐτοκρατόρων. Ἡ κακοήθης κολακεία ἔγινε ἡ κατ’ ἐξοχὴν ἀγαπημένη ἀσχολία τῆς συγκλήτου. Τὸ δῶρο τῆς μεγαλοφυΐας στὰ γράμματα καὶ τὶς τέχνες μετετράπη σὲ μέσον δημιουργίας πολύπλοκων «πανηγυρικῶν» ἔργων χάριν τοῦ μονάρχου καὶ τῶν εὐνοουμένων του. Ἡ γενναιότης, ἡ πίστις καὶ ἡ τιμὴ τοῦ ὅρκου καὶ τοῦ λόγου, ἡ ἀνεξαρτησία τοῦ πνεύματος, ἡ ἀγάπη γιὰ τοὺς παλαιοὺς ἐλευθέρους ἐθνικοὺς θεσμούς, παρεχώρησαν τὴν θέση τους στὴν διαφθορά, τὸν φθόνο, τὴν χαιρεκακία, τὴν κακεντρέχεια καὶ τὴν κολακεία. 

Ἡ Ρώμη δὲν ἦταν πλέον ἡ μεγάλη στρατιωτικὴ δύναμις τοῦ παρελθόντος. Μὲ τὴν ἀλλαγὴ τοῦ συστήματος διακυβερνήσεώς της, οἱ ἐλπίδες τῆς ἐπιβιώσεως τῆς εἶχαν ἐναποτεθεῖ στὸν δεσποτισμὸ τοῦ ἀπολύτου μονάρχου καὶ στὴν πολιτικὴ τῆς φυλετικῆς παμμειξίας. Ἡ ἐξαφάνισις ὅμως τῶν ἐλευθέρων τάξεων εἶχε καὶ ἄλλα δυσμενῆ ἐπακόλουθα, ἐκ τῶν ὁποίων τὸ σημαντικότερο ἦταν ἡ ὑπερφόρτωσις τοῦ δημοσίου τομέως. Γιὰ νὰ ἀνταπεξέλθη τὸ κράτος στὶς συνεχῶς ἐντεινόμενες δυσκολίες, ἐξηναγκάσθη νὰ δημιουργήση ἕνα Ἀγροτικὸ Πιστωτικὸ Ὀργανισμὸ γιὰ νὰ ἐξασφάλιση τοὺς ἀπόρους ἀγρότες. Ἐν συνεχείᾳ γιὰ νὰ δικαιολόγηση τὶς αὐξανόμενες φορολογικὲς ἐπιβαρύνσεις ἐδημιούργησε τὸν Κρατικὸ Ὀργανισμὸ Δημοσίων Ἔργων καὶ γιὰ νὰ ἀνακόψη τὸν πληθωρισμό, Συμβάσεις τιμῶν-ἡμερομισθίων, οἱ ὅποιες εἶχαν σὰν στόχο τους νὰ περιορίσουν τὴν κυκλοφορία τοῦ χρήματος. Ἡ αὔξησις τῶν ἀγροτικῶν χρεῶν ὁδήγησε στὴν δημιουργία Ὀργανισμοῦ Διαχειρίσεως Ἀγροτικῶν Χρεῶν, ἀντίστοιχο Ὀργανισμὸ Ἀποκαταστάσεως καὶ τελικῶς στὴν ἐμφάνισι Ὁμοσπονδιακῆς Ἀγροτικῆς Τραπέζης. Εἶναι εὐνόητο πῶς ἠκολούθησε μία ἀλυσσιδωτὴ ἐμφάνισις τραπεζῶν, οἱ ὅποιες περιῆλθαν στὴν Ἰδιοκτησία ὀλίγων πλουτοκρατῶν. 

Παρ’ ὅλα ὅμως αὐτά, τίποτε δὲν ἐπέτυχε νὰ συγκράτηση τὴν τρομακτικὴ ἄνοδο τῶν τιμῶν τοῦ 301 μ.χ. Ἐτέθη τότε σὲ ἐφαρμογὴ νόμος ἐλέγχου τῶν τιμῶν, ὁ ὁποῖος ὅμως εἶχε σὰν ἀποτέλεσμα τὴν ἄνθησι τῆς μαύρης ἀγορᾶς καὶ τὴν ἐξαφάνισι τῶν ζωτικῶν εἰδῶν διατροφῆς. Ἔτσι τὸ κράτος ὑπεχρεώθη νὰ ἐφοδιάζη καθημερινῶς μὲ δύο λίβρες ἄρτου 200.000 ἄτομα καὶ ἀργότερα τὸ δελτίο τροφίμων ἐπεξετάθη καὶ στὸ χοιρινὸ κρέας, τὸ ἐλαιόλαδο καὶ τὸ μαγειρικὸν ἅλας. Παραλλήλως καὶ δι’ εὐνόητους λόγους, ἐδόθη τρομερὴ ἔμφασις στὸν τομέα τῶν δημοσίων θεαμάτων. Ἡ συνεχὴς αὔξησις τῶν χρεῶν κατέστρεψε ὅλους τους μικροϊδιοκτῆτες. Ἀντιθέτως οἱ κάτοχοι τῶν μεγάλων ἐγγείων ἰδιοκτησιῶν ἔγιναν πανίσχυροι. Τὸ ἀποτέλεσμα ἦταν ἡ τρομακτικὴ ἀστυφυλία καὶ ἡ ἀναγκαστικὴ αὔξησις τοῦ ἀριθμοῦ τῶν μισθωτῶν τοῦ δημοσίου. Ἡ διανομὴ τροφίμων βάσει δελτίου συμπεριέλαβε 320.000 ἄτομα, ἐνῷ ἀπὸ τὸ 1.000.000 τῶν κατοίκων τῆς Ρώμης, τὸ 50% ἦταν δημόσιοι ὑπάλληλοι. Ἡ γραφειοκρατία κατέπνιξε τὸν διοικητικὸ μηχανισμὸ καὶ γιὰ νὰ ἀντιμετωπισθῇ ὁ πληθωρισμὸς ἠυξήθησαν καὶ ἄλλο οἱ φόροι, ἕως ὅτου ὑπέκυψαν καὶ οἱ τελευταῖοι ἐναπομείναντες φορολογούμενοι. Μερικοὺς αἰῶνες ἐνωρίτερα, πρὶν ἀπὸ τὴν κατάφωρη χρεοκοπία τοῦ κράτους, ὁ Κικέρων, κατὰ τὸ 54 π.Χ. εἶχε προειδοποιήσει: «Φορολογούμεθα γιὰ τὴν κατανάλωσι οἴνου καὶ ἄρτου, γιὰ τὰ εἰσοδήματα καὶ τὶς ἐπενδύσεις μας, γιὰ τὴν γῆ μας καὶ γιὰ τὰ περιουσιακά μας στοιχεῖα, ὄχι μόνον γιὰ νὰ συντηροῦμε στὴν ζωὴ ὄντα ἐκφυλισμένα ποῦ δὲν ἀξίζουν κἂν τὸν τίτλο τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ καὶ ἐν ὀνόματι τῆς βοηθείας ξένων ἐθνῶν ποῦ μέχρι πρό τινος, ἀγνοούσαμε τὴν ὕπαρξί τους....» 

Πέντε αἰῶνες μετὰ ἀπὸ τὸν Κικέρωνα, συναντοῦμε τὸν ἀντιδιαμετρικό του τύπο, στὸ πρόσωπο τοῦ Σιδωνίου, ἑνὸς Ρωμαιογαλάτου γαιοκτήμονος ποῦ ἔγινε ἐπίσκοπος. Ἀπὸ τὴν διασωθεῖσα ἀλληλογραφία του πληροφορούμεθα γιὰ τὴν εὐχάριστη ζωή, τῶν εὐκατάστατων μεγαλοαστῶν τοῦ 5ου μ.Χ. αἰῶνος, στὴν νότιο περιοχὴ τῆς σημερινῆς Γαλλίας. Ὁ Σιδώνιος ζοῦσε σὲ μία βίλα, στὶς λοφώδεις ἐκτάσεις ποῦ εὑρίσκονται κοντὰ στὸ σύγχρονο Clermont. Διέθετε προσωπικὴ βιβλιοθήκη, λουτρὰ καὶ ἄλλες πολλὲς ἀνέσεις ποῦ χαρακτηρίζουν τοὺς ἀντιστοίχους μεγαλοαστοὺς τῆς ἐποχῆς μας. Συνήθιζε τὶς κυνηγετικὲς ἐκδρομὲς καὶ τὰ συμπόσια, ἔκανε δὲ ὅ,τι τοῦ ἦταν δυνατὸ γιὰ νὰ περνᾶ εὐχάριστα τὴν ζωή του. Ὅμως ἡ ἀπειλὴ τῶν βαρβάρων, τὸν εἶχε κατατρομοκρατήσει. Παρ’ ὅλους τοὺς φόβους καὶ τὶς ἀνησυχίες του, μᾶς ἄφησε μία ἐπιστολή, ποῦ εἶχε ἀποστείλει σὲ κάποιο φίλο του καὶ ἡ ὁποία ἀποτελεῖ κλασσικὸ δεῖγμα τῆς νοοτροπίας τῶν ἀνθρώπων τῆς ἐποχῆς του: «Ἡ θεία πρόνοια» ἔγραφε ὁ Σιδώνιος, «θὰ εἰσακούσει χωρὶς ἀμφιβολία τὶς προσευχές μας καὶ κάτω ἀπὸ τὴν εὐλογία μιᾶς νέας εἰρήνης, θὰ ἐνθυμούμεθα τοὺς φόβους τῆς ἐποχῆς μας, σὰν ἁπλῆ ἀνάμνησι...» 

Ἡ θεία πρόνοια ὅμως δὲν ἔδειξε τὸ παραμικρὸ ἐνδιαφέρον γιὰ τὸν Σιδώνιο. Λίγα χρόνια ἀργότερα, οἱ βάρβαροι κατέστρεψαν τὴν βίλα του, καθὼς ἐσάρωναν μὲ τὶς ἐπιδρομές τους τὴν νότιο Γαλλία. Ἐπὶ δεκατρεῖς αἰῶνες, ἡ νοοτροπία του Σιδωνίου καὶ τῶν ὁμοίων τοῦ ἔμελλε νὰ ἐξαφανισθῇ ἀπὸ τὸ εὐρωπαϊκὸ προσκήνιο, γιὰ νὰ ἐπανεμφανισθῇ στὴν ἐποχή μας. Οἱ Κικέρωνες τοῦ XX αἰῶνος ὑπῆρξαν δυστυχῶς ἐλάχιστοι καὶ δὲν ἀπαιτεῖται ἰδιαίτερη ὀξύνοια στὴν σύγκρισι τῆς παρηκμασμένης δομῆς τῆς Ρώμης καὶ τοῦ δυτικοῦ κόσμου. Οἱ Σιδώνιοι τοῦ δυτικοῦ εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ, ἦλθαν καὶ παρῆλθαν καὶ παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ βάρβαροι δὲν ἐνεφανίσθησαν γιὰ νὰ προσφέρουν στὴν Δύσι κάποια ἀνάλογη ληξιαρχικὴ πρᾶξι θανάτου μὲ τὴν ἀντίστοιχη τῆς Ρώμης, δὲν εἶναι ἀπαραίτητο νὰ ἐξακολουθοῦμε νὰ περιμένουμε ἕνα συμβὰν αὐτοῦ τοῦ τύπου γιὰ νὰ ἀποφασίσουμε ἐπί τέλους πῶς ὀφείλουμε ἱστορικῶς νὰ ὀντοποιήσουμε ἕνα νέο κύκλο ζωῆς. 

Ἴσως ἡ δημιουργία νὰ φαντάζει ἀδύνατη καὶ ἀπρόσιτη μέσα στὶς δυσοίωνες συνθῆκες τῆς ἐποχῆς. Ἀλλὰ οἱ θεοὶ πάντα ἀγαποῦν αὐτοὺς ποῦ ἀπαιτοῦν τὰ ἀδύνατα... 

ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ 

https://xrisiavgi.com/2025/12/24/21/168597/